Fons Claessen is projectleider Eurregional Sustainability Center (ESC). De taak van dit instituut is om circulaire economie als thema in het onderwijs, onderzoek en bedrijfsleven in Venlo en omgeving op de kaart te zetten. Daarbij zoekt de onderwijsinstelling nadrukkelijk de samenwerking met bedrijven in zowel Nederland als Duitsland.
Een lastige taak zo geeft de projectleider eerlijk toe. “In bepaalde branches, zoals de bouw, verloopt deze ontwikkeling sneller dan in andere. Binnen de maakindustrie is de stap van lineair naar circulair ondernemen een stuk lastiger. Daarvoor zijn diverse oorzaken. Voor veel ondernemers is het risico van investeren nog te groot. Zeker op de lange termijn. De overheid en politiek zullen bedrijven daarin nog veel meer tegemoet moeten komen.”
‘Het is ons doel studenten op te leiden die bedrijven kunnen adviseren en begeleiden op het gebied van circulaire economie’
Carrière
Zijn keuze om met deze ontwikkeling bezig te zijn is deels bewust, anderzijds een gevolg van de stappen die hij in zijn carrière zette. Als student hadden thema’s als duurzame energie en het gedrag van mensen altijd al zijn interesse. Het doel was om biologie te gaan studeren, het werd culturele antropologie in combinatie met milieukunde en economische antropologie. “Als student bezocht ik Gent en schrok ervan hoe zeer de grachten vervuild waren.” Die oorzaak besloot hij te gaan onderzoeken. Na zijn studie werkte Claessen bij de gemeente Nijmegen. Daar hield hij zich bezig met onderwerpen als waterbeleid en energietransitie. Sinds 2017 is hij actief binnen Fontys. Als projectleider Impulsteam Circulaire Economie werd hem duidelijk dat studenten steeds meer bezig waren met het thema circulariteit. “Er kwamen diverse opleidingen; tevens was er steeds meer onderzoek gericht op ontwikkelingen bij het bedrijfsleven. Van daaruit was de interesse echter nog minimaal. Zelfs bij een hotspot als Brainport Eindhoven, waar technische innovatie van groot belang is, bleek duurzaamheid nog weinig aandacht te krijgen.”
Wat is circulaire economie?
Wat houdt circulaire economie eigenlijk precies in? Bij deze aanpak blijven alle in de producten gebruikte grondstoffen zo lang mogelijk in de materiaalkringloop. Bedrijven ontwikkelen hun producten op dusdanige wijze dat ze precies weten wat er mee gebeurt. “De producent blijft dus gedurende het gehele traject verantwoordelijk voor het product. Dat vraagt om een andere manier van denken”, aldus Claessen. En dat laatste gebeurt volgens hem nog te weinig. “De bouwbranche is daarin bijvoorbeeld verder dan de maakindustrie. Daarnaast zijn er gespecialiseerde bedrijven die ervoor zorgen dat componenten opnieuw gebruikt worden. Denk aan materialen die op de schroothoop verdwijnen.” Overigens trekt circulariteit zich volgens Claessen niets aan van grenzen. “Daarom is crossborder een interessant en belangrijk fenomeen. Het gaat om samenwerken. Ook vanwege de footprint.”
Kennishub
Claessen en zijn collega’s stelden zich als doel om een kennishub voor circulaire economie binnen de regio Eindhoven op te zetten. Kortom, crossborder waarbij bedrijven uit beide landen samenwerken. Het college van bestuur van Fontys zag het als een mooi initiatief, maar was van mening dat het bereik verder moest gaan en ook steden als Tilburg en Venlo moest omvatten. Die ontwikkeling om een Centre of Expertise op te zetten werd in gang gezet. Tevens besloot Claessen om les te gaan geven en samen met een aantal collega’s schreef hij een boek over circulariteit. “Het is ons doel studenten op te leiden die bedrijven kunnen adviseren en begeleiden op het gebied van circulaire economie. Dat maken wij mogelijk door het juiste lesmateriaal beschikbaar te stellen.”
Een samenwerkingsverband dus tussen onderwijsinstellingen en hun studenten. En voor bedrijven aan beide zijden van de grens. Toen de plannen om ESC concreet van de grond te krijgen uitgewerkt werden, was het volgens Claessen eerst van belang om te weten wat er in Venlo en omgeving speelde op het gebied van circulaire economie en duurzaamheid. “Ik wist dat Vincent Pijnenburg, lector bij Cross-border Business Development aan de Fontys in Venlo, veel kennis en connecties had op dit gebied. Met hem ging ik als eerste om tafel.”
‘De nieuwe generatie wil een positieve bijdrage leveren aan deze planeet’
Samenwerking
Om nog meer partijen voor dit initiatief te enthousiasmeren ging Claessen met diverse bedrijven en scholen in de grensregio in gesprek. Uiteindelijk doen drie Duitse hoge-scholen mee. En dat is essentieel voor het vergaren van voldoende kennis op dit gebied. “Bedrijven kunnen een cases voorleggen aan studenten. Zij gaan daar middels een stage of afstudeerproject mee aan de slag. Zo leren beide partijen hoe het is om met elkaar samen te werken. Deze aanpak zijn we op dit moment nog aan het optimaliseren. Je hebt namelijk met verschillende culturen plus andere wetten en regels te maken. Deze uitdagingen worden ook binnen het lectoraat CBBD van Vincent onderzocht om zo tot manieren te komen hier mee om te gaan.”
Meer cohesie
Bij het ESC maakte men overigens de bewuste keuze om niet op het gebied van logistiek en tuinbouw samen te werken, maar de focus te leggen op maak- en metaalindustrie plus healthy spaces; een gezonde leef- en werkomgeving. Op de vraag wat het ESC sinds de start in november 2022 heeft bereikt, moet Claessen eerlijk bekennen dat de circulaire economie een lastig thema blijft voor veel bedrijven. “Ondernemers krijgen met veel vraagstukken en uitdagingen te maken. Denk aan snel stijgende inkoopprijzen, krapte op de arbeidsmarkt et cetera. Sommigen willen alles zelf doen, anderen kiezen voor samenwerking. De groep die er echt intens en serieus mee bezig is, blijft beperkt. Als centrum blijft het ons doel om meer cohesie in de grensregio te ontwikkelen en we hopen dat zich meer talenten ontwikkelen. De nieuwe generatie is enorm geïnteresseerd in alles wat te maken heeft met duurzaamheid. Zij willen een positieve bijdrage leveren aan deze planeet. Bedrijven moeten van hun kant hierin durven te investeren. Voor scholen is eveneens een belangrijke taak weggelegd.”
Mindset veranderen
Bedrijven hebben dus met diverse uitdagingen te maken. Zo moet ook de mindset bij het personeel veranderen. “Zij moeten een psychologische barrière overwinnen. Sommigen zeggen: ‘wat moet je met die oude troep?’ Dat proces kost tijd. Dat geldt voor meubels, matrassen, sanitair en meer. Wij merken de laatste jaren dat steeds meer bedrijven interesse tonen. Ook organisaties als Rabobank en het LIOF spelen hierin een belangrijke rol, net zoals de rol van de eindgebruiker, de consument, van belang is. Hopelijk ontstaan er de komende jaren steeds meer samenwerkingsvormen; niet alleen binnen de euregio rijn-maas-noord. Venlo heeft als voordeel dat het op een interessant schakelpunt en logistiek knooppunt in de euregio rijn-maas-noord ligt. Daar moeten zowel de gemeente als organisaties van profiteren.”
Claessen benadrukt dat bij dit alles de rol van de politiek essentieel is. “Het Green Deal verhaal wordt door de ene regering over ons uitgestort. Een volgende regering trekt bepaalde ideeën weer terug. Bovendien ontstaan er tegenbewegingen. Dat zorgt ervoor dat veel bedrijven afwachtend blijven. Zij vragen zich af: Whatʼs in it for me? Zij weten: het risico ligt bij mij en stellen zich de vraag: ben ik niet te vroeg? De politiek (landelijk en Europees) moet zorgen dat de circulaire economie stapsgewijs geïmplementeerd kan worden en daarvoor de juiste lange termijnkaders en middelen bieden, zodat niet alle risico bij de ondernemer ligt Bedrijven moeten de noodzaak gaan voelen. Als Fontys en het ESC gaan wij er samen met onze partners steeds meer mee aan de slag en proberen op juiste wijze bedrijven te ondersteunen.”
Tekst: Rob Buchholz • Fotografie: Bram Becks
