De ondernemers in de Maasstraat en de zusters Birgittinessen hebben een speciale band. Door het organiseren van de jaarlijkse kerststal in de kloostertuin zijn ze vrienden geworden. En vrienden helpen elkaar. Dus toen bleek dat er nodig onderhoud gepleegd moest worden aan het eeuwenoude pand schakelden de ondernemers hun netwerk in. Het klooster is een belangrijk onderdeel van de leukste winkelstraat van Weert en zowel de bewoners als de winkeliers zijn erbij gebaat dat het in goede staat verkeert.
Door Wesley Hegge
De basis voor de vriendschap werd vier jaar geleden gelegd. ‘We speelden met het idee om de jaarlijkse kerststal terug te laten keren in het centrum van Weert’, zegt Eddy Posno (Posno Sport). ‘Tot 2005 werd in de Martinuskerk een kerststal ingericht. Men miste de kerststal, het trok altijd veel bezoekers.’
Kerststal
Zodoende werd er contact opgenomen met moederoverste met de vraag wat zij ervan vond de kerststal te organiseren. Posno: ‘Vervolgens besloten we een stichting op te richten met als doel het genereren van middelen voor het klooster door middel van evenementen. Zo ontstond de Stichting Vrienden van de Birgittinessen Weert.’
De kerststal in de kloostertuin bleek een doorslaand succes. ‘Het eerste jaar hadden we meer dan tienduizend bezoekers’, zegt Jan Duppen (Charlain Herenmode-Donna). ‘Enerzijds kwamen de bezoekers voor de kerststal, maar ze wilden ook de grote kloostertuin weleens bewonderen. Veel mensen hadden de prachtige kloostertuin nog nooit gezien.’ De bezoekers ontdekten de verborgen parel van de binnenstad. Achter het klooster ligt een volledig ommuurde tuin. Het is moeilijk voor te stellen dat een tuin van deze omvang zich midden in het centrum van Weert bevindt. Van het drukke verkeer is weinig te horen. Opvallend is de Lourdesgrot, die in 1936 werd gebouwd.
Na het succes van het eerste jaar werd er voor een verdere uitbreiding van de kerststal gekozen. Duppen: ‘We hebben er toen een lichtshow aan toegevoegd, geïnspireerd op Glow in Eindhoven. De openingsuren werden in overleg met de zusters verruimd tot 20.00 uur ’s avonds. Dat leverde niet het gewenste effect op. Toen we in 2019 de kerststal voor de derde keer organiseerden, gingen we terug naar de basis: een levende kerststal, die je ’s middags kon bezoeken. Gezinnen, complete families en opa’s en oma’s kwamen met hun kleinkinderen gezellig een kijkje nemen. Nadat de kerststal vanwege corona afgelopen jaar niet kon doorgaan zijn we nu weer volop aan het plannen voor een nieuwe editie.’
Tekst gaat verder onder de foto.
Fondsen
Op een gegeven moment kregen de Vrienden van de Birgittinessen een telefoontje. ‘Er was een lekkage in het klooster’, zegt Eric Mertens (Eric Mertens Optiek). ‘We hebben een dakdekker geregeld, die verhielp het euvel, maar gaf ook aan dat de bladeren uit de goten gehaald moesten worden om toekomstige lekkages te voorkomen. De tuinman die de kloostertuin jarenlang bijgehouden had, was inmiddels overleden. We zijn toen zelf gaan snoeien en zo kwam er steeds meer samenwerking. Inmiddels hebben we een groep vrijwilligers bereid gevonden die zich wekelijks bezighoudt met het onderhoud hiervan. Extra handjes zijn overigens altijd welkom bij dit tuinteam.’
Ondertussen bleken er steeds meer mankementen te ontstaan aan het pand. Duppen: ‘We wilden de zusters niet in de kou laten staan en dus gingen we voor dit rijksmonument op zoek naar personen die de expertise in huis hebben om hiermee aan de slag te gaan. Zo kwam ik in contact met Leo Janssen en ik vroeg hem of hij iets voor het klooster zou kunnen betekenen.’
Leo Janssen is een bedrijfskundig adviseur uit Venray en ging in 2003 met pensioen. Janssen: ‘Daarna ben ik weer voor mijzelf begonnen met het doen van dingen die ik maatschappelijk belangrijk en interessant vind. Zo probeer ik mijn expertise en de contacten uit de fondsenwereld die ik heb overgehouden aan mijn bedrijf te gebruiken voor onder meer Venrayse verenigingen en stichtingen.’
Janssen schakelde Monumentenwacht Limburg in. ‘Zij hebben een keurmeester laten komen die het hele gebouw haarfijn heeft nagelopen. Het resultaat was een uitgebreid rapport, compleet met alle bevinden en bijbehorende foto’s. Samen zijn we naar SATIJNplus Architecten gegaan. Dat architectenbureau is gespecialiseerd in de instandhouding van monumenten. En zo werd er een subsidiebegroting van ruim 220.000 euro aan gekoppeld.’
Tekst gaat verder onder de foto.
Om dat geld bij elkaar te krijgen, heeft Janssen samen met SATIJNplus Architecten in eerste instantie de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed benaderd. Dat is onderdeel van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. SATIJNplus Architecten had hier ook een subsidiebegroting voor opgesteld. De Rijksoverheid wil de zorg voor beschermde monumenten stimuleren en doet dit onder andere door subsidie te verlenen voor onderhoud en restauratie. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed wilde zestig procent van de kosten financieren. De provincie Limburg en gemeente Weert besloten ook allebei een substantiële bijdrage te doen. Om de begroting rond te krijgen, heeft Janssen nog enkele private fondsen aangeschreven. Het Dinamo Fonds, het Dr. Muller’s Vaderlandsch Fonds en de Mr. Paul de Gruyter Stichting leverden elk een substantiële bijdrage.
Onderhoud
Voor expertise op het gebied van onderhoud namen de Vrienden van de Birgittinessen Weert contact op met Jo Mans. De Weertenaar is bouwregisseur en is als partner verbonden aan MJb Groep in Maastricht. ‘We hebben de subsidie vertaald naar specifi eke werkzaamheden’, zegt Mans. ‘De werkzaamheden zijn begin maart gestart. We hebben afgestemd met de zusters dat de werkzaamheden zo worden uitgevoerd dat ze er zo min mogelijk last van hebben.’
Mans zegt dat de subsidies uitsluitend zijn toegekend voor het behoud van het monument. ‘Dus alleen waar schade dreigde te ontstaan, hebben we actie ondernomen. Een dakspant verkeerde bijvoorbeeld in dermate slechte staat dat het dak dreigde in te zakken. Verder hebben we een gevel opnieuw gevoegd en in de tuin een dak van een van de bijgebouwen gerepareerd.’
De werkzaamheden aan het klooster werden voor Pasen afgerond. Mans: ‘De zaken die echt onderhoud nodig hadden, zijn nu gedaan. Maar het is een oud pand en dat vraagt uiteindelijk om permanent onderhoud. Het volgende dat op korte termijn onderhoud verdient, is de muur rond de tuin. Die verkeert in gebrekkige staat. Om in te schatten wat de totale kosten daarvan zijn, wordt er een proefproject gedraaid waarbij een aantal meter van de muur wordt onderzocht.’
Levendigheid
De ondernemers in de Maasstraat vinden het belangrijk dat de zusters een goed onderkomen hebben. Mertens: ‘Lang voordat de Maasstraat de winkelstraat is geworden die het nu is, stond het klooster er al. Veel mensen vinden het een leuke straat vanwege de combinatie van een uniek winkelaanbod en de karakteristieke panden. Het zijn allemaal zelfstandige winkeliers, er is geen enkel grootwinkelbedrijf gevestigd. We zijn bovendien een van de meest actieve winkelstraten. We organiseren enorm veel.’
De zusters Birgittinessen leveren een bijdrage aan de levendigheid in de straat. Duppen: ‘Ze hebben een gastenverblijf. Van de gasten die overnachten, hebben we als winkeliers ook profijt. Verder maken en verkopen ze tegenwoordig allerlei producten, zoals brood, appelmoes, sinaasappeljam, koffielikeur en limoncello. Mensen kunnen die producten online bestellen en ophalen bij de poort.’
Evenementen
Hoewel de zusters gesteld zijn op hun privacy stellen ze het klooster steeds meer open. Bijvoorbeeld tijdens het Cultureel Lint. Posno: ‘Als Vrienden van de Birgittinessen Weert willen we in de toekomst vaker evenementen organiseren. We hebben zelfs geprobeerd André Rieu te laten optreden in de tuin, maar dat was logistiek gezien niet haalbaar. We zijn nu bezig met een alternatief. Overigens wil ik benadrukken dat alles in nauw overleg met de zusters gaat. Er gebeurt niets wat zij niet willen.’
Wat de Vrienden van de Birgittinessen in ieder geval hopen is dat de kerststal een blijvertje is. Duppen: ‘Zoals gezegd hopen we eind dit jaar weer een kerststal te mogen inrichten. Ik ga ervan uit dat dat lukt. De ondernemersgeest in de Maasstraat is namelijk een geschenk uit de hemel. Al doen we het natuurlijk niet alleen, dat is onmogelijk. Afgelopen jaren hebben we mogen rekenen op vele tientallen vrijwilligers die de bezoekers van de kerststal ontvingen. We zijn hen ontzettend dankbaar en hopen ook dit jaar weer van hun diensten gebruik te kunnen maken.’
Zusters Birgittinessen
Sinds 1843 wordt het karakteristieke pand aan de Maasstraat bewoond door de zusters Birgittinessen. De Birgittinessen vinden hun oorsprong in de heilige Birgitta. De Zweedse stichtte in de veertiende eeuw de Orde van de Allerheiligste Verlosser. Daar zijn nog enkele oorspronkelijke stichtingen van overgebleven die uitsluitend bestaan uit slotzusters. Dat wil zeggen dat zij hun klooster nooit verlaten. De kloosterorde in Weert heeft dezelfde naam, maar is een nieuwe tak binnen de orde. Deze nieuwe gemeenschap is gesticht door Elisabeth Hesselblad in 1911. Het is gebaseerd op dezelfde uitgangspunten, maar het grote verschil is dat deze Birgittinessen geen slotzusters zijn. Er is bewust voor gekozen dat zij wel in contact kunnen komen met mensen. In het klooster in Weert is er overigens wel nog één slotzuster, zij bidt en werkt binnen de muren van het klooster. Wereldwijd bestaat de orde uit ruim zevenhonderd zusters van verschillende nationaliteiten. Zij wonen verdeeld over 55 kloosters. De meeste nieuwe zusters komen uit Mexico, India, Indonesië en de Filipijnen.
