Het Coronavirus raast over de wereld en heeft grote gevolgen voor ondernemers. Bedrijven sluiten uit voorzorg hun deuren, evenementen worden op het laatste moment geannuleerd en werknemers blijven massaal thuis. De gevolgen van het Coronavirus zullen nog wel even voortduren.
Wat voor juridische aansprakelijkheid kan dit voor u als ondernemer met zich meebrengen en waar moet u nu op letten?
Door: Marie-Louise Kneepkens, advocaat
Overmacht
Als uw leverancier zijn producten of diensten niet (op tijd) kan leveren vanwege het Coronavirus en u uw eigen contractuele verplichtingen ook (of juist daardoor) niet kunt nakomen, is het goed om te weten of u zich kunt beroepen op overmacht. Daarvoor is in de eerste plaats van belang wat de contracten met uw klanten en leveranciers daarover zeggen. Bij een geslaagd beroep op overmacht bent u niet aansprakelijk. Gebruikt uw leverancier echter een betere overmachtsclausule dan u zelf, dan loopt u het risico een claim te krijgen van uw klanten, die u niet kunt verhalen. Voor ondernemers is het daarom van belang beide kanten van de medaille goed in beeld te hebben.
Of het Coronavirus kwalificeert als overmacht (ook wel “force majeur”), hangt helemaal af van de formulering van het contract of de algemene voorwaarden. Daarin staat meestal omschreven welke omstandigheden kwalificeren als overmacht en wat de gevolgen daarvan zijn. Partijen bij een overeenkomst kunnen namelijk zelf bepalen welke omstandigheden overmacht opleveren en kunnen deze dus ook zelf beperken.
Vaak worden stakingen, weersomstandigheden, oorlogen of natuurrampen, maar ook transportproblemen ten gevolge van een tekort van transportmiddelen, overheidsmaatregelen, of de omstandigheid dat uw eigen leverancier niet kan leveren, genoemd in overmachtsclausules of wordt volstaan met een algemene omschrijving: “alle van buiten komende oorzaken waarop het bedrijf geen invloed heeft“.
In de reisbranche wordt overmacht doorgaans omschreven als: “Abnormale en onvoorziene omstandigheden die onafhankelijk zijn van de wil van degene die zich erop beroept en waarvan de gevolgen ondanks alle voorzorgsmaatregelen niet konden worden vermeden.”
Of ziektes en epidemieën onder dit soort algemene definities kunnen worden geschaard, is geen uitgemaakte zaak. Voor Corona lijkt ons dit, gezien de buitengewone ernst en omvang van deze crisis, echter wel in meerdere omstandigheden verdedigbaar.
Het zal waarschijnlijk moeilijker zijn om als klant of afnemer onder uw contractuele verplichtingen uit te komen. Overmachtsclausules zijn immers meestal geschreven vanuit het belang van de leverancier. Maar ook hier loont het moeite om eens goed te kijken naar de voorwaarden van uw afnameovereenkomst of inkoopvoorwaarden.
Gevolgen van een geslaagd beroep op overmacht kunnen o.a. zijn: het recht de overeenkomst te beëindigen, opschorting van contractuele verplichtingen, uitstel van de termijn tot nakoming van de verplichtingen, verval van aansprakelijkheid of een verplichting tot heronderhandeling over de contractvoorwaarden.
Het is belangrijk om in tijden van Coronacrisis uw eigen contracten en algemene voorwaarden te controleren om in kaart te brengen of uw eigen overmachtsclausule voldoende bescherming biedt en of uw leverancier jegens u een beroep kan doen op overmacht, zodat u daarop tijdig kunt anticiperen. Het al dan niet een beroep kunnen doen op overmacht kan namelijk grote gevolgen hebben voor uw bedrijf. Neem daarom ook bij het sluiten van nieuwe contracten omstandigheden als het Coronavirus mee door bijv. epidemieën en pandemieën expliciet op te nemen in uw overmachtsclausule.
Geen overmachtsclausule
Als er geen schriftelijke afspraken zijn gemaakt of een overmachtsclausule ontbreekt, valt u terug op het toepasselijk recht. Dat kan Nederland zijn, maar bijvoorbeeld ook het land waar de klant gevestigd is. Als Nederlands recht van toepassing is verklaard, hangt de vraag of sprake is van overmacht af van de specifieke omstandigheden van het geval. Daarbij kan een rol spelen of er alternatieve manieren zijn om alsnog uw verplichtingen na te komen en of u of uw leverancier er alles aan heeft gedaan om de schade te beperken.
Onvoorziene omstandigheden
Als u geen beroep kunt doen op een overmachtsclausule, is een beroep op onvoorziene omstandigheden wellicht nog het proberen waard. Het moet daarbij gaan om omstandigheden die op het moment van sluiten van de overeenkomst nog in de toekomst lagen en die dusdanig zijn dat de wederpartij van degene die herziening van de overeenkomst verlangt, naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid ongewijzigde instandhouding niet mag verwachten. De rechter dient zich daarbij echter terughoudend op te stellen. Slechts bij hoge uitzondering kan een contract wegens onvoorziene omstandigheden worden aangetast. Of het Coronavirus kwalificeert als een onvoorziene omstandigheid hangt weer af van alle omstandigheden van het geval.
Heeft u vragen over of u een beroep kunt doen op overmacht vanwege het Coronavirus en/of uw contracten in dat kader voldoende bescherming bieden, dan helpen wij u graag. Neem dan contact op met Marie-Louise Kneepkens advocaat bij Boels Zanders Advocaten.
