Het Weerter Stadspark wordt helemaal opnieuw ingericht. De voormalige voorburcht van het kasteel Nijenborgh gaat hierin een nieuwe, centrale rol vervullen. In juli en augustus wordt de voorburcht gesaneerd en verricht onderzoeksbureau BAAC archeologisch en bouwhistorisch onderzoek. Opdat iedereen deze unieke en eenmalige gelegenheid op de voet kan volgen, is er een aantrekkelijk publieksprogramma ontwikkeld.
Graafmachines, vrachtwagens en personen gekleed in overalls maken al weken de dienst uit op de voorburcht. De sanering en het archeologisch onderzoek zijn in volle gang. Met schop, troffel en ander gereedschap speuren archeologen naar vondsten. Samen met bouwhistorici doen ze onderzoek naar de bouw, vorm en lange gebruiksperiode van de voorburcht van het kasteel, dat rond het midden van de vijftiende eeuw is gebouwd en in 1702 is verwoest.
Eenmalige aangelegenheid
Nadat de houthandel van de familie Scheijmans vorig jaar naar een andere locatie werd verplaatst, is het voor het eerst in honderd jaar mogelijk om meer te weten te komen over de inrichting en het gebruik van de voorburcht in de vijf eeuwen daarvoor. De voorburcht maakt deel uit van kasteel Nijenborgh, de voormalige residentie van de adellijke familie Van Horne. Het kasteel heeft op hoog niveau een rol gespeeld in de geschiedenis. Zo werd het kasteel tijdens de Tachtigjarige Oorlog afwisselend belegerd door Spaanse en Staatse (Hollandse) troepen. Het werd onder andere in 1578 door de troepen van prins Willem van Oranje ingenomen. Op de onlangs aan de Biest geplaatste informatieborden bij het stadspark wordt hierover meer uitgelegd.
‘De gemeente Weert laat deze kans niet voorbijgaan en heeft de opdracht gegeven om een archeologisch onderzoek te doen’, zegt wethouder Martijn van den Heuvel (Openbaar Gebied). ‘We hopen zo veel mogelijk te weten te komen over de oorspronkelijke vorm en inrichting van de voorburcht. We willen een indruk krijgen van het gebruik ervan in vredestijd, maar ook van het gebruik ervan tijdens de vele belegeringen vanaf de Tachtigjarige Oorlog en daarna.’
De voorburcht (voorhof) is het gedeelte achter de kasteelpoort. Voor- en hoofdburcht van de Nijenborgh waren van elkaar gescheiden door een ruim 25 meter brede tussengracht. Toegang tot de hoofdburcht was mogelijk via een brug over de gracht.
Na het verwijderen van de asfalt- en ophogingslaag, zijn de archeologen gestart met het aanleggen van een aantal opgravingsvakken en sleuven. Een grote zoeksleuf loopt dwars over het terrein. ‘Deze loopt vanaf de kasteelmuur over de 25 meter brede tussengracht en de voorburcht tot aan de buitengracht’, zegt Fokko Kortlang, projectleider archeologie. ‘Over de voorburcht is weinig bekend. We willen het muurwerk rondom de voorburcht in beeld brengen. We weten op basis van oude kaarten dat er op de hoeken torens moeten hebben gestaan. Ook de toegang van de brug over de tussengracht en resten van de brug zelf hopen we terug te vinden. Ongetwijfeld stonden er gebouwen op het binnenterrein. Waren die van steen of van hout? Waar dienden die voor? Werd de voorburcht gebruikt als boomgaard en vinden we er waterputten? Wat vertellen de vondsten die we aantreffen over het kasteel, de bewoners en de belegeraars?’
Publieksprogramma
Al met al wordt het dus een spannende gebeurtenis. ‘Om de inwoners van Weert op de hoogte te stellen en te houden van de onderzoeksresultaten is door de Erfgoedgemeenschap Weert een aantrekkelijk, veelzijdig publieksprogramma ontwikkeld’, zegt Bouke Kouters van geschiedkundig genootschap De Aldenborgh. ‘Met rondleidingen, een live streaming webcam, week-journaals (Art-is mediagroep) en een ‘edutainment documentaire’ (Expeditie Limburg).’
De Erfgoedgemeenschap Weert bestaat uit de Stichting Stadsgidsen regio Weert, Stichting De Aldenborgh en Stichting Streekarcheologie Peel, Maas en Kempen. Maar ook de wijkraad Biest, Stadslab 0495, Museum W en het gemeentelijk Erfgoedcluster maken deel uit van het samenwerkingsverband. RICK, het Munttheater en museum W hebben een spannend en educatief programma ontwikkeld voor leerlingen van het basisonderwijs. Er zullen ruim duizend basisschoolleerlingen langs de opgravingen worden geleid en een opdracht uitvoeren om de archeologen te helpen met het onderzoek.
Dit wordt mogelijk gemaakt dankzij subsidies van de provincie Limburg en stichting Provisus. Bij de totstandkoming van het publieksprogramma ter plekke zijn ook verschillende Weerter bedrijven actief. Zo verzorgt AVerion multimedia partner de beveiligingscamera, webcam en timelaps, staat er een OfficeCube van Fleximo, een evenementencontainer van Douven Verhuur, heeft Hendrix Belettering de informatieborden geplaatst en verzorgt Art-is communicatiebureau de communicatie rondom de archeologie en historie o.a. door middel van een tweewekelijks videoreportage.
Once in a lifetime
Het archeologisch onderzoek op de voorburcht is een unieke en eenmalige gelegenheid. Na de herinrichting is een dergelijk onderzoek de komende generaties niet meer mogelijk. ‘Het archeologisch onderzoek moet een belangrijk handvat geven voor de toekomstige inrichting van het voorhof’, zegt voorzitter Peter Korten van geschiedkundig genootschap De Aldenborgh. ‘Je wilt tijdens rondleidingen in het park verwijzingen zien naar historische bebouwing. Kasteel Egmond in het Noord-Hollandse Bergen is daar een fraai voorbeeld van. Daar is het metselwerk van het kasteel mooi in het zicht gehouden. Uiteraard ben ik ook verheugd over het feit dat het standbeeld van Filips van Horne een prominente plek krijgt op het voorhof.’
De voorburcht wordt overigens niet in zijn geheel onderzocht. ‘Dat vind ik persoonlijk jammer’, zegt Korten. ‘Maar dat is vanaf het begin ook niet de bedoeling geweest. Het stadspark is inmiddels een gemeentelijk archeologisch monument. De resten zullen daarmee zo goed mogelijk bewaard blijven voor toekomstige generaties onderzoekers.’
Wethouder Van den Heuvel hoopt net als alle andere betrokkenen dat er fantastische vondsten worden gedaan. ‘De archeologische opgravingen zijn belangrijk om meer te weten te komen over het ontstaan van Weert. Het is belangrijk voor onze identiteit en de cultuurhistorie van de stad. Als er bijzondere vondsten gedaan worden, maken we er een verwijzing naar bij de herinrichting van het stadspark. Daar hebben we bij het maken van de planning rekening mee gehouden. We gaan er dan ook vanuit dat we in de grond fantastische zaken gaan tegenkomen.’
Bekijk hier de videoreportages.
