Verzuim en uitval door mentale oorzaken komt steeds vaker voor. Zo kunnen werknemers, leidinggevenden en ondernemers het slachtoffer worden van bijvoorbeeld een burn-out. Jolanda Colnot, clustermanager Mens & Ontwikkeling bij VieCuri en haar collega Esther Castermans, Klinisch psycholoog n chief Mental Health, vertellen over de aanpak die het Venlose ziekenhuis bij deze problematiek hanteert. Tevens geven zij hun visie over de oorzaken en gevolgen bij ondernemers.
Hoewel mentale gezondheid voor iedereen een enorm issue is, hebben werknemers het geluk dat er diverse vangnetten zijn om een burn-out te voorkomen of op te lossen. “Een zelfstandig ondernemer daarentegen gaat vaak maar door”, zo laat Esther Castermans weten. “De diagnose dat je een burn-out hebt, geeft velen het gevoel van falen. Ondernemers en strebers werken juist vaak hard om maar niet te falen. Je kunt de deur van het bedrijf wel dichttrekken, maar echt loslaten is veel moeilijker. Zeker voor een ondernemer die zijn eigen geld moet genereren en daarnaast voor heel veel zaken verantwoordelijk is.” Jolanda Colnot knikt bevestigend. “Zorgen voor een gezonde mentale weerbaarheid is net zo essentieel als het afsluiten van een goede brandverzekering. Dat laatste vindt iedereen hartstikke logisch, maar goed voor jezelf zorgen is vaak een ondergeschoven kindje.”
‘Iedereen neemt zijn werk mee naar huis en privéproblemen spelen ook een rol op de werkvloer.’
Wat is een burn-out?
Wat is nu eigenlijk een burn-out? Daarvoor zijn diverse kenmerken te benoemen. Bij sommige mensen is er sprake van een geleidelijk proces, bij anderen kan de extreme vermoeidheid van de ene op de andere dag voorkomen. Symptomen zijn onder andere: minder plezier in het werk, een kort lontje, emotioneel uitgeblust zijn, hoofdpijn, drukte in het hoofd, huilbuien, concentratieproblemen, slecht slapen en vermoeidheid. “Privé en werk zijn in de praktijk vaak niet echt te scheiden”, aldus Colnot. “Iedereen neemt zijn werk mee naar huis en privéproblemen spelen ook een rol op de werkvloer.”
Hoewel zeker binnen de zorg veel aandacht is voor mentale aspecten van werknemers, heeft juist deze sector te maken met een aantal essentiële aspecten die voeding geven aan een burn-out. Neem agressie op de werkvloer. Dit fenomeen heeft sinds de coronacrisis een vlucht genomen. Castermans: “Onze medewerkers maakten toen zaken mee die in dergelijke omvang nog niet waren voorgekomen. Na corona verdween het applaus, maar er was bij een grote groep mensen helaas wel meer verdwenen.”
‘Je mentale gezondheid is net zo essentieel als het afsluiten van een brandverzekering’
Agressie
Agressie is binnen de zorg, het onderwijs en de openbare orde een belangrijke oorzaak als het gaat om mentale problemen. Colnot zucht diep als dit probleem wordt aangekaart. “De grens is echt al lang geleden bereikt en het is de hoogste tijd voor een zero tolerance beleid. De conflicten met bezoekers, patiënten, mantelzorgers, maar helaas soms ook bij collega’s onderling, zijn steeds verder opgelopen. Het gaat om verbale bedreigingen en zelfs fysiek geweld. We leven in een maatschappij waar mensen denken te weten waar ze recht op hebben. Veel personeel is zelfs gaan denken: ‘Ach, het hoort er een beetje bij.’ Ze krijgen te horen: ‘Ik weet waar jij woont. Als ik nu niet geholpen wordt dan….’ Dat zorgt voor enorm veel stress. Wij trekken daarin nu een duidelijke lijn en zeggen: Nee, het is niet normaal.”
Het Venlose ziekenhuis is bezig haar beleid aan te passen. Daarin stelt het duidelijke regels en gedragscodes op en zorgt voor meer focus op veiligheid op de werkvloer. Denk aan speciale trainingen op het gebied van de-escaleren, meer beveiliging en zorgen dat deuren op slot kunnen. Niet alleen agressie, ook continue maatschappelijke veranderingen spelen een rol. “Wat gisteren dé oplossing was, zal morgen niet meer toereikend zijn”, aldus Colnot.
Samenwerken
Samenwerking met diverse partners is essentieel om personeel goed te begeleiden in het traject van mentale gezondheid. VieCuri beschikt over veel kennis. Volgens Castermans is er inmiddels een regioplan waarin diverse grote zorginstellingen samenwerken. “Sommige instanties hebben weer andere specialisaties dan wij zelf.” Het gaat echter verder dan louter samenwerken met werkgevers op regionaal of landelijk niveau met ziekenhuizen, zo weet Colnot: “Wij zijn een veelbelovende samenwerking gestart met hbo-opleidingen en universiteiten. Zij verrichten onderzoek en hebben zelfs opleidingen waarbij mentale gezondheid centraal staat. We kunnen veel van elkaar leren.”
Eigen verantwoordelijkheid
Mentale gezondheid blijft altijd maatwerk. Voor de ene medewerker staat meer autonomie centraal, de ander heeft juist behoefte aan veel sturing. Eigen verantwoordelijkheid speelt eveneens een belangrijke rol, aldus Castermans. “Leer ‘nee’ te zeggen, zorg fysiek goed voor jezelf, ga sporten, eet gezonde voeding en pak voldoende rust.” Colnot voegt daar aan toe: “Neem de regie over en laat blijken wat jij zelf belangrijk vindt. Stel jezelf vragen als: hoe vitaal ben ik? Wat wil ik veranderen in mijn leven? Doe je dat niet, dan is de kans op een terugval heel reëel. Houd jezelf daarom een spiegel voor en ben niet bang om echt naar jezelf te kijken.”
‘Neem de regie over en laat blijken wat jij zelf belangrijk vindt.’
Als ondernemers niet meer lekker in hun vel zitten, sluiten ze de luiken en zeggen dat het redelijk goed gaat, zo weet Colnot uit ervaring. “Als het zover is, beland je in een fuik. Waak daarvoor. Als ondernemer ben je je eigen waardevolste instrument, dat moet je onderhouden, ook preventief. Zorg als ondernemer in ieder geval dat je een netwerk van mensen om je heen hebt die soms vragen hoe het met je gaat en die durven te zeggen wat ze zien. Neem een paar keer per jaar een dag voor jezelf. Sta even stil en denk: Hoe zit ik in mijn vel? Doe je dat niet, dan kom je uiteindelijk jezelf tegen. Je eigen mentale gezondheid is iets dat je nooit mag verwaarlozen door het voor vanzelfsprekend aan te nemen.”
VieCuri Medisch Centrum
Tegelseweg 210
5912 BL VENLO
077 320 55 55
info@viecuri.nl
TEKST: ROB BUCHHOLZ • FOTOGRAFIE: BRAM BECKS
