Van winkeltje met handpers tot innovatieve wereldspeler die naast alle bekende Nederlandse tijdschriften ook Time en Life drukte. Als vijfde generatie maakte Jos Smeets (85) de opkomst en ondergang van de drukkerij van dichtbij mee. Met het faillissement van Roto Smeets komt nu een einde aan een band van bijna twee eeuwen tussen Weert en Smeets.
Door Wesley Hegge
Hij vertoeft het liefst op de bank, omgeven door metershoge wanden vol boeken. Het is slechts een klein gedeelte van zijn imposante collectie van circa tienduizend kunstboeken, hobbyboeken, overzichtsboeken en wat al niet meer. Een groot deel van de boeken rolde ooit van de persen in Weert. “Het lijkt eerder op een bibliotheek dan een woning”, merkt Jos op. “Als je rondkijkt, zie je wat een uitgebreide smaak we hebben”, zegt zijn vrouw Jacqueline. Ze is een dochter van de ondernemersfamilie Dor, stichters van de zinkfabriek in het naar hen genoemde Budel-Dorplein.
Kunst
Het echtpaar woont nog altijd in Weert, de stad waar Jos’ voorvaders vele generaties lang voor werkgelegenheid zorgden. Als hij plaatsneemt op de bank, kijkt hij tevreden om zich heen. Wat opvalt, is het grote aantal kunstboeken. “Mijn vader Henri was een verwoed kunstliefhebber. Hij kocht verschillende werken aan en bracht die onder in villa ‘De Bongerd’, een ontwerp van architect Pierre Weegels, met wie hij bevriend was. Hij liet het huis achter de drukkerij bouwen om klanten te ontvangen. Klanten kwamen op bezoek, ze maakten deel uit van je familie. Dat was een eenheid in het zakendoen.”
Zijn vader en grootvader Joseph waren bevriend met Anton en zijn zoon Frits Philips, ze zaten in dezelfde sociëteit. “Zodoende kregen we de opdracht om de gloeilamp doosjes te drukken voor de Russische markt. Er was veel sympathie tussen ondernemersfamilies onderling. In Eindhoven had je wel twintig sigarenfabrieken, waarvoor we de sigarenetiketten drukten.”
De kunstliefhebberij van Henri leidde tot een nieuwe discipline: Smeets Illustrated Project. De drukkerij werd specialist in de kunstlithografie. Prestigieuze klanten als Openbaar Kunstbezit en New York Graphic Society kozen daarom voor de Weerter drukkerij. Ook kunstenaars lieten regelmatig kunstboeken drukken. “Karel Appel kwam eens binnen op ons kantoor en zei: ik wil een boek over mijn schilderijen. Dat was voor zijn successen en hij zat krap bij kas. Daarom stelde hij voor met schilderijen te betalen. Zodoende hebben alle kinderen een werk van Karel Appel gekregen. Dat is trouwens de enige keer dat er niet met geld is betaald.”
Tijdschriften
Hoewel hij omringd wordt door boeken staat de drukkerij bij menigeen bekend om de tijdschriften. Veel bekende titels in Nederland lieten er hun tijdschriften drukken, zoals Nieuwe Revu, Panorama en Playboy. Dat was bedrijfstechnisch zeer belangrijk: tijdschriften waren vanaf het begin de beste manier om een drukkerij te runnen. “Helemaal in het begin waren de oplages honderd tot driehonderd exemplaren groot. Later liepen de oplages op tot enkele duizenden. Daar hield het dan op. Daarom bedacht Emmanuël, de tweede generatie, iets slims. Hij vond dat hij te weinig werk had. Daarom begon hij het weekblad Kanton Weert. Dan had hij in ieder geval op regelmatige basis tienduizend stuks extra om te drukken. Hetzelfde gold voor de tijdschriften. Als je een magazine als Time drukte, drukte je meteen tweehonderdduizend exemplaren. Dat zorgt voor continuïteit.”
In de hoogtijdagen kon de productie wel oplopen tot honderdduizenden exemplaren, in verschillende taaledities per dag. Doordat Smeets Off set in 1968 onderdeel werd van VNU (Verenigde Nederlandse Uitgevers-bedrijven), stroomden vanuit de hele wereld opdrachten binnen. Het bedrijf was zijn tijd ver vooruit. In 1979 werd een volledig trillingvrije cabine geïnstalleerd om wekelijks ’s morgensvroeg de per satelliet uit Amerika overgeseinde drukfilms binnen te halen voor Life en Time. “Voor die tijd een ingewikkeld proces. De bladen werden in Amerika opgemaakt en dan de oceaan over gestuurd. Dat ging allemaal elektronisch. We liepen daarmee voorop, we waren een van de eerste die de oceaan overstaken.”
Eerder al, rond de eeuwwisseling, was grootvader Joseph zijn tijd ook ver vooruit. “Hij ging rond 1900 over op stoommachines en elektriciteit. Dat gaf een speciaal aanzien aan het bedrijf. Maar het was bovenal een efficiënte manier van stroomwinning. Van mijn opa herinner ik me dat hij een secure man was, die dag en nacht in de drukkerij werkte.”
Verdwijnen
Hoe anders zijn de tijden nu. De rechter verklaarde drukkerij Roto Smeets (zoals het bedrijf sinds 2009 heet) in april failliet. De drukkerij had drie vestigingen: in Weert, Deventer en Doetinchem. In Weert moeten 125 medewerkers nu op zoek naar ander werk.” Het feit dat de naam Smeets verdwijnt, komt hard aan. “Dat is moeilijk. Tegelijkertijd moet je niet zeuren. Je leest het elke dag in de krant. Een bedrijf neemt een ander bedrijf over, een ander bedrijf stopt weer. Zo is het leven. Dat de naam verdwijnt is jammer, maar ik vind het vooral verschrikkelijk voor de medewerkers.” Roto Smeets had de afgelopen jaren te kampen met teruglopende oplages van tijdschriften en digitalisering van veel drukwerk. Er was daardoor sprake van overcapaciteit. Daardoor werd eerder al fl ink gesneden in het personeelsbestand. Misschien had een betere verdeling van werk over de verschillende drukkerijen van Roto Smeets en meer toewijding voor Weert, de vestiging in Weert kunnen redden, denkt Jos. “In die tijd, als wij werk nodig hadden, bedachten mijn vader en ik iets. Niet ten koste van een ander bedrijf, maar met goede producten. Wij bemoeiden ons met de klanten, kwamen met ideeën en nieuwe producten. Maar ja, dat waren hele andere tijden. Dat dat niet meer kan, en dat ik dat niet meer kan doen, dat vind ik nog altijd spijtig.” Zijn vader verkocht het bedrijf in 1968 aan VNU. “Daarmee verspeelden we bepaalde rechten, maar nog tot twee decennia daarna behielden we ons eigen gezicht en konden we onze eigen koers bepalen.”
In 1980, bij het 150-jarig jubileum, verwierf het bedrijf het predicaat Koninklijke. Prins Claus bracht om die reden een bezoek. Er werkten toen zo’n duizend mensen. Er werd een miljoenenomzet gedraaid. Een periode van trots en werkgelegenheid. Generaties Weertenaren hebben voor de drukkerij gewerkt. Vaders en zonen en kleinzonen stonden achter de drukpersen. Dat daar nu een einde aan is gekomen, is moeilijk te beseffen. Wat rest zijn de verhalen. En boeken, heel veel boeken.
