Economisch herstel en het in balans brengen van de arbeidsmarkt gaat enkel door samenwerking. In Weert werd met de arbeidsmarktagenda al voor de virusuitbraak een stevig fundament van verbindingen gelegd. Hierin trekken het bedrijfsleven, onderwijs en overheid samen op. Dezelfde dynamiek vindt nu ook op regionale schaal plaats. De taskforce Midden-Limburg komt binnenkort met concrete actiepunten. Die liggen in het benutten van kansen van de duurzame economie, het matchen van vraag en aanbod en scholing van werkenden en werkzoekenden.

Tekst: Wesley Hegge

Aan het Bassin in Weert ligt een hele rits horecazaken. Inmiddels krabbelt de sector weer op, al is de toekomst voor veel ondernemers, en dus ook medewerkers, nog onzeker. Of het ooit weer wordt zoals voor de crisis, is maar de vraag. Direct om de hoek, aan de Werthaboulevard, bevindt zich het dienstencentrum van Stichting Land van Horne. De toekomst voor de medewerkers is minder onzeker. Corona of niet, de roep om meer zorgpersoneel blijft onverminderd hoog.

Optimaliseren arbeidsmarkt
Horeca en zorg. Het zijn twee sectoren die veel genoemd worden als het gaat over de arbeidsmarkt. De coronacrisis heeft de economie en daarmee ook de arbeidsmarkt op de kop gezet. “We zien een lichte toename van de werkloosheid”, zegt wethouder Martijn van den Heuvel (Economische Zaken, Arbeid en Inkomen, Participatiewet). “Er is een stijging van mensen met een WW-uitkering, van circa 750 begin dit jaar, naar nu duizend. Ook het aantal bijstandsuitkeringen is gestegen van 806 in januari naar 845. Het is nog beheersbaar, maar veel mensen zitten momenteel nog gevangen in een NOW-regeling. Er komt dus mogelijk meer aan.”

Tijd om actie te ondernemen dus. De gemeente Weert zet daarom maximaal in op het optimaliseren van de arbeidsmarkt. Van den Heuvel: “Dat deden we al, maar door de acties rondom de arbeidsmarkt naar aanleiding van de coronacrisis, is dit in een stroomversnelling gekomen. Aan het begin van de raadsperiode hebben we van de arbeidsmarkt een speerpunt gemaakt. Dat betekent dat we in samenwerking met het lokale bedrijfsleven en onderwijs, de zogeheten triple-helix, inzetten op een proactief arbeidsmarktbeleid.”

Diverse initiatieven zijn de afgelopen jaren gestart om de match tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt te verbeteren. De gemeente Weert had echter behoefte aan meer focus en samenhang in de keuzes en activiteiten. Van den Heuvel: “Dat resulteerde in de arbeidsmarktagenda. Eind vorig jaar hebben we die ondertekend samen met tientallen bedrijven, onderwijsinstellingen en partijen als Werk.Kom, UWV, Keyport en Parkmanagement. Het is een breed gedragen, actiegericht programma met een structurele samenwerking tussen de triple-helix partners.”

Verbinden
Lilian van Grimbergen is aangesteld als aanjager arbeidsmarktagenda bij de gemeente Weert. Ze vormt een verbindende schakel. “We hebben bestaande initiatieven inzichtelijk gemaakt en de samenhang versterkt. Dat vergroot de slagkracht. Verder hebben we voor de corona-uitbraak vooral ingezet op het thema ‘onbekend maakt onbemind’. Studenten moeten te weten komen welke mooie bedrijven hier gevestigd zijn voordat ze in een andere stad gaan werken.”

Doordat het proces al voor de coronacrisis werd ingezet, ligt er een stevige basis waardoor nu vliegensvlug geschakeld kan worden, zo legt Van Grimbergen uit. “De lijnen zijn enorm kort. Meteen in het begin van de crisis zijn we met de regiegroep bijeengekomen, waar vertegenwoordigers van verschillende sectoren in zitten. Ook Land van Horne neemt deel en daar spelen heel andere zaken dan in bijvoorbeeld de horeca. Het is goed om ervaringen te delen.”

De kracht schuilt in de diversiteit. Zo neemt bijvoorbeeld ook vakbond FNV deel. Van den Heuvel: “Je komt allerlei zaken te weten waar je mee vooruit kan. FNV doet veel meer dan cao-onderhandelingen voeren. Zo hebben ze vouchers om mensen in bepaalde sectoren te herscholen. Herscholing en omscholing is juist nu enorm belangrijk. Veel bedrijven moeten zichzelf opnieuw uitvinden of hun toekomstvisie bijstellen. Om dat in de praktijk tot uitvoer te brengen, hebben medewerkers nieuwe skills nodig. Nieuwe skills voor de huidige baan
of wellicht voor een nieuwe carrière.”

Gilde Opleidingen heeft zich gemeld met de vraag of er scholingsbehoeften zijn. Van Grimbergen: “Ook zij willen de samenwerking met het bedrijfsleven intensiveren. Verder zijn we aan het kijken of we een samenwerking kunnen opzetten met Meet the Youngsters, het online carrière platform voor young professionals, studenten en alumni in Zuidoost-Nederland. Het biedt jongeren de mogelijkheid om in contact te komen met innovatieve en inspirerende werkgevers.”

Focus aanbrengen
De arbeidsmarkt houdt uiteraard niet op bij de gemeentegrenzen. De coronacrisis vormde voor de zeven gemeenten in Midden-Limburg en het Brabantse Cranendonck aanleiding om samen de strijd aan te binden met de stijgende werkloosheid. Van den Heuvel: “We hebben nu een Midden-Limburgse taskforce. Zowel de arbeidsmarktregio als de wethouders Economische Zaken van Midden-Limburg vinden het belangrijk dat de regio een sociaal,
economisch plan maakt voor na het coronatijdperk. Het coronatijdperk heeft invloed op maatschappelijke en economische ontwikkelingen. We dienen als regio klaar te staan om in te spelen op deze ontwikkelingen. Hieruit is de Taskforce Midden-Limburg ontstaan waarin zowel ondernemers, onderwijs, overheid en vertegenwoordigende partijen aanwezig zijn.”

Vraag en aanbod matchen, daar draait het om in de Taskforce. Ook dat is een ontwikkeling die al gaande was, maar nu in een versnelling komt. In sommige sectoren (e-commerce, logistiek en zorg) is er nog altijd sprake van krapte. Er zijn echter ook sectoren waar de vraaguitval hoog is. Van den Heuvel: “Door onder meer digitalisering veranderen sectoren snel. Neem de banken. Veel medewerkers zijn de afgelopen jaren op zoek moeten gaan naar ander werk. Het zijn doorgaans mensen met een prima opleiding en uitstekend
denkvermogen. Ze zijn goud waard voor de arbeidsmarkt, maar hebben zich altijd gericht op een heel specifiek vakgebied.”

Van Grimbergen: “Het begint overigens met intrinsieke motivatie. Niet iedereen kan in de zorg werken. Als uit een loopbaanadvies blijkt dat iemand ervoor wil gaan en geschikt is, moet worden ingezet op omscholing. Dat is nu een heikel punt. Want wie is verantwoordelijk voor de tijd dat je een opleiding doet. Om bij het voorbeeld van de bankmedewerker te blijven: is dat de bank of de zorgorganisatie? Wie gaat de kosten maken? Dat is een grijs gebied.”

Jongeren
De dagelijkse praktijk is dat veel bedrijven en medewerkers geraakt worden door de crisis. Op korte termijn is het eff ect het grootst op jongeren. Van Grimbergen: “Jongeren die pas afgestudeerd zijn en een baan zoeken, krijgen moeilijk een kans. We begrijpen dat bedrijven het nu lastig hebben, in bepaalde gevallen is het zelfs een kwestie van overleven. Toch is het noodzakelijk dat de jongeren een kans krijgen.”

Bij het Sint Jans Gasthuis (SJG) in Weert krijgen aanstormende verpleegkundigen vanaf dit schooljaar de kans om in hun eigen streekziekenhuis het vak te leren. Van Grimbergen juicht dit soort initiatieven toe: “Speciaal voor derde- en vierdejaars mbo-studenten hebben SJG en het Gilde Zorgcollege de krachten gebundeld in een nieuw traject. De laatste twee jaar van hun opleiding verpleegkunde hoeven de studenten gemiddeld maar één dag in de week naar school. De overige dagen leren zij het vak in de praktijk.”

Van Grimbergen: “Dit jaar is het evenement Weert on Stage, waarbij middelbare scholieren in het vmbo in contact komen met verschillende werkgevers, vanwege corona afgelast. Dat geeft ons de gelegenheid na te denken hoe we het breder kunnen trekken, zodat het een Midden-Limburgs project wordt met een betere aansluiting tot de doelstellingen. We willen hierbij ook vmbo-, havo- en vwo-leerlingen betrekken. Bovendien willen we het als langdurig traject laten terugkomen in hun opleiding.”

Lokale ondernemers
Alle samenwerkingsverbanden en initiatieven leiden enkel tot resultaat als het bij de  ondernemers terechtkomt. Van Grimbergen: “Hiervoor maken we gebruik van het netwerk bekend bij Parkmanagement. Zo is er vanuit Parkmanagement onlangs een inloopsessie georganiseerd voor bedrijven om meer te weten te komen over de SLIM-regeling van de Rijksoverheid.” Er is namelijk een nieuw aanvraagtijdvak voor de SLIM-regeling. “Elke mkb-ondernemer kan een subsidieaanvraag indienen tot 25.000 euro. Het geld kan worden ingezet om een leerrijke werkomgeving in een bedrijf te versterken, maar ook om medewerkers tijdens hun werk een deel van een mbo-opleiding te laten volgen. De SLIM-regeling vergoedt de begeleidingskosten van een werkgever in dit derde leerwegtraject.”

Van den Heuvel benadrukt dat het overbrengen van informatie naar de ondernemers enorm belangrijk is. “Dat is een rol van de arbeidsmarktagenda. Zorgen dat de lokale ondernemers concreet aan de slag kunnen met wat er vanuit de Rijksoverheid en regio georganiseerd wordt. Ondernemingen dienen aangehaakt te zijn bij wat er speelt in de regio, welke kansen er liggen. Dan kun je ook denken aan projecten van Keyport, verbindingen leggen om circulariteit en duurzaamheid te bevorderen in de keten en dergelijke.”

Taskforce Midden-Limburg krijgt vorm

De taskforce Midden-Limburg (en Cranendonck) legt verbindingen tussen arbeidsmarkt, economie en onderwijs. Het is een samenwerking die al langere tijd op het wensenlijstje stond. De taskforce heeft de opdracht bij te dragen aan het versterken van een krachtige arbeidsmarkt, economische herstel en het bereiken van sociale doelstellingen. Het economisch en sociaal domein zijn bewust met elkaar verbonden, want de arbeidsmarkt is meer dan alleen de economie. Door vraag en aanbod op elkaar te laten aansluiten, kan namelijk voorkomen worden dat mensen in de WW en bijstand belanden.

Momenteel worden verschillende thema’s uitgewerkt in een routeplan. Thema’s zijn een duurzame, circulaire economie, het matchen van vraag en aanbod, scholing en ontwikkeling van werkenden en werkzoekenden, investeren in bouw en infrastructuur, werkgeversdienstverlening in een veranderende omgeving, het voorkomen van armoede en schulden en financiële maatregelen voor ondernemers. De ‘wederopbouwfase’ moet ingezet worden op een manier die de energietransitie en verduurzaming van de economie maximaal ondersteunt. Er moet een betere balans komen tussen globaal en lokaal, door bijvoorbeeld kortere voedselketens. Ook staat investeren in digitalisering op de agenda. De crisis geeft aanleiding en kans om een grotere groep van de beroepsbevolking versneld kennis te laten maken met leren en ontwikkelen. Met betrekking tot loopbaanbegeleiding zijn er op verschillende niveaus initiatieven ontwikkeld, zoals NL leert door, SLIM-regeling, Leerwerkloket Midden-Limburg en Leo Loopbaan.

Of mensen geschikt zijn voor een baan, wordt nu vaak beoordeeld op basis van formele kwalificaties, waaronder opleidings- en arbeidsverleden. Er moet meer gekeken worden skills. Skills zijn alle kennis, vaardigheden en soft skills die mensen in hun leven verwerven. Het verouderde model dat gebaseerd is op kwalificaties is te rigide voor de huidige en toekomstige behoeften van de snel veranderende beroepen. Een op skills gericht matching proces middels een gemeenschappelijke ‘skills-taal’ tussen werkenden en werkzoekenden, werkgevers en onderwijspartijen heeft de potentie om de huidige mismatch op de arbeidsmarkt  te verkleinen, mobiliteit te bevorderen en meer duurzame loopbaantrajecten te realiseren. Het is niet alleen zakelijk de mismatch voorkomen, maar de gemeente is er van overtuigd dat passend werk ook bijdraagt aan geluk en gezondheid. Dat er minder mensen in de bijstand zitten is bijvangst. Gelukkige mensen in de stad levert namelijk nog veel meer op.